انواع تابعیت و تعاریف آن

انواع تابعیت و تعاریف آن

تابعیت یکی از مفاهیم اساسی در حقوق بین‌الملل است که نشان‌دهنده ارتباط قانونی و سیاسی فرد با یک کشور خاص است. این ارتباط به فرد حقوق و وظایفی را در برابر دولت آن کشور اعطا می‌کند. در این مقاله، به بررسی انواع تابعیت و تفاوت‌های آن‌ها پرداخته خواهد شد. تابعیت می‌تواند از جنبه‌های مختلفی چون تابعیت اصلی، تابعیت مضاعف یا تابعیت اکتسابی تعریف شود که هر کدام ویژگی‌ها و پیامدهای خاص خود را دارند.

انواع تابعیت

همان طور که گفته شد تابعیت دارای دو دسته‌بندی کلی است:

• تابعیت اصلی
• تابعیت اکتسابی

تابعیت اصلی خود دارای دو نوع است؛ تابعیت خونی و تابعیت خاکی. در واقع تعریف این شکل از تابعیت‌ها از نام آن‌ها مشخص است. در ادامه به شرح آن‌ها خواهیم پرداخت.

1. تابعیت خونی

در این مورد فرد به محض متولد شدن دارای تابعیت خواهد شد چرا که یکی از والدین دارای چنین تابعیتی است و به همین دلیل به آن تابعیت خونی گفته می‌شود. تقریبا این شکل از تابعیت در بیشتر کشورها پذیرفته شده است اما هر کشوری می‌تواند قوانین خاص خود را نیز داشته باشد. مثلا در کشور ایران تا پیش از سال 1398 تابعیت تنها از طریق پدر منتقل می‌شد و اگر کسی دارای پدر غیر ایرانی و مادر ایرانی بود، به عنوان تبعه ایران پذیرفته نمی‌شد. اما پس از تصویب قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیر ایرانی، فرزندان این خانواده‌ها تا پیش از 18 سالگی و در صورت نداشتن مشکلات امنیتی می‌توانند تبعه ایران شوند.

2. تابعیت خاکی

این تابعیت دیگر ارتباطی با تابعیت والدین ندارد و مربوط می‌شود به این که در کدام کشور به دنیا آمده باشیم. اما همه کشورها تابعیت خاکی را به عنوان تابعیت اصلی خود نپذیرفته‌اند. مثلا کشور ایران جزو کشورهایی است که تابعیت خاکی در آن وجود ندارد و تابعیت اصلی تنها از طریق خون قابل انتقال است. کشورهایی که در حال حاضر تابعیت خاکی اعطا می‌کنند.

برخی از این کشورها دارای محدودیت یا سیستم‌های انتخابی هستند که یعنی فرد به محض تولد دارای تابعیت نمی‌شود بلکه با پیمودن شرایط و مراحلی می‌توان تابعیت خاکی را دریافت کرد

انواع تابعیت اکتسابی

این نوع از تابعیت هنگام تولد کسب نمی‌شود و شما آن را بعدا به خاطر شرایط خاصی کسب خواهید کرد. تابعیت اکتسابی یا ارادی است یا غیر ارادی. در ادامه به شرح هر کدام از انواع این تابعیت‌ها خواهیم پرداخت.

1. تابعیت تبعی

تابعیت تبعی یعنی شخص با اراده فرد دیگری دارای تابعیت کشور دیگری می‌شود. این مورد درباره کودکان که خودشان امکان حقوقی تصمیم‌گیری ندارند صادق است. به عنوان مثال اگر شما کودکی را به فرزندخواندگی بپذیرید و به کشور خودتان بیاورید و برایش تابعیت بگیرید، به آن تابعیت تبعی می‌گویند.

2. تابعیت تحققی

اگر در نتیجه ازدواج، تابعیت کشور دیگری را به دست آورید به آن تابعیت تحققی گفته می‌شود.

3. تابعیت تحصیلی

زمانی که برای اقامت دائم یک کشور دیگر اقدام می‌کنید در واقع به دنبال تابعیت تحصیلی هستید. بنابراین تمامی مهاجرانی که از راه‌های قانونی به کشورهای مختلف سفر می‌کنند تا کار و زندگی کنند دارای چنین تابعیتی هستند. ویژگی تابعیت تحصیلی این است که اراده و خواست فرد، منجر به دریافت آن می‌شود.

4. تابعیت تجاری (CBI)

برخی از کشورها جهت توسعه اقتصادی خود از طریق سرمایه‌گذاری، تابعیت تجاری (CBI) می‌دهند. افراد با پرداخت مبلغ قابل توجهی می‌توانند تابعیت آن کشور را کسب کنند. دقت کنید که تابعیت تجاری با دریافت ویزای سرمایه‌گذاری متفاوت است. در زیر می‌توانید برخی از کشورهایی که دارای تابعیت تجاری هستند را مشاهده کنید.

5. تابعیت اجباری

اگر کشور شما خارج از اراده و خواست خودتان به اراضی ملی کشور دیگری بپیوندد (مثلا در اثر جنگ و اشغال) یا اگر کشور شما به کشورهای کوچک‌تری تقسیم شود (مثلا در اثر فروپاشی یا استقلال طلبی) شما دارای تابعیت اجباری کشور جدید خواهید شد.

6. تابعیت افتخاری

این تابعیت در شرایط خاص به افراد اثرگذار و مهم از سوی دیگر کشورها اعطا می‌شود. چند نمونه از اعطای تابعیت افتخاری را در زیر مشاهده می‌کنید.

اشخاص دارای تابعیت افتخاری
وینستون چرچیل	در سال 1963، جان اف کندی رئیس جمهور آمریکا با به رسمیت شناختن رهبری نظامی چرچیل در جنگ جهانی دوم به او تابعیت افتخاری اعطا کرد.
مادر ترزا	او به دلیل فعالیت‌های بشردوستانه خود در سال 1996 از سوی آمریکا تابعیت افتخاری دریافت کرد.
نلسون ماندلا	در سال 2001 او به دلیل فعالیت ضد آپارتاید و رهبری‌اش در آفریقای جنوبی از سوی دولت کانادا تابعیت افتخاری دریافت کرد
ملاله‌ یوسف زی	در سال 2014 ملاله یوسف زی به دلیل حمایتش از حق تحصیل زنان در افغانستان از سوی دولت کانادا تابعیت افتخاری کسب کرد.

تعریف و انواع تابعیت در نظام حقوقی بین‌الملل

تابعیت به رابطه قانونی فرد با یک کشور خاص اشاره دارد که حقوق و تعهدات مختلفی را برای فرد به همراه می‌آورد. انواع تابعیت شامل روش‌هایی است که فرد از طریق آن‌ها می‌تواند تابعیت یک کشور را به دست آورد. این روش‌ها عبارتند از:

• تابعیت از طریق تولد : فرد به طور خودکار تابعیت کشوری را که در آن متولد شده، دریافت می‌کند.
  
• تابعیت از طریق ازدواج : فرد با ازدواج با تبعه یک کشور خاص، می‌تواند تابعیت آن کشور را کسب کند.
  
• تابعیت از طریق سرمایه‌گذاری : فرد با انجام سرمایه‌گذاری در یک کشور می‌تواند تابعیت آن کشور را به دست آورد.
  
  

تابعیت مضاعف (دوگانه): چالش‌ها و مزایا

تابعیت مضاعف به حالتی گفته می‌شود که یک فرد همزمان تابعیت دو کشور مختلف را دارا باشد. این نوع تابعیت می‌تواند مزایایی مانند دسترسی به فرصت‌های شغلی و اجتماعی در هر دو کشور و همچنین امکان تحصیل یا زندگی در کشورهای مختلف را به همراه داشته باشد. از سوی دیگر، تابعیت مضاعف ممکن است چالش‌هایی نیز ایجاد کند، از جمله مسئولیت‌های قانونی در هر دو کشور و احتمال برخورد با مشکلات در مسائل مالیاتی یا نظامی. برخی از کشورها مانند ایالات متحده و ژاپن تابعیت مضاعف را محدود یا ممنوع می‌کنند، در حالی که کشورهای دیگر مانند کانادا و سوئیس تابعیت مضاعف را مجاز می‌دانند و به افراد اجازه می‌دهند تابعیت بیش از یک کشور را داشته باشند.
مزایا:

• فرصت‌های شغلی بیشتر : فرد می‌تواند از مزایای شغلی و اقتصادی هر دو کشور استفاده کند و به بازار کار گسترده‌تری دسترسی داشته باشد.
  
• دسترسی به خدمات اجتماعی : افراد دارای تابعیت مضاعف می‌توانند از خدمات بهداشتی، تحصیلی، و بازنشستگی در هر دو کشور بهره‌مند شوند.
  
• امکان سفر بدون ویزا : تابعیت دوگانه می‌تواند به فرد این امکان را بدهد که بدون نیاز به ویزا به کشورهای مختلف سفر کند.
  
• امنیت و حمایت قانونی : فرد از حمایت‌های قانونی و دیپلماتیک در هر دو کشور برخوردار است.
  

چالش‌ها:

• مسائل مالیاتی پیچیده : افراد دارای تابعیت مضاعف ممکن است با مشکلات مالیاتی مواجه شوند، زیرا هر دو کشور می‌توانند از آن‌ها مالیات مطالبه کنند.
  
• تعهدات نظامی : در برخی کشورها، افراد باید خدمت نظامی را انجام دهند، که ممکن است برای کسانی که تابعیت دوگانه دارند، مشکل‌ساز شود.
  
• محدودیت‌های سیاسی و قانونی : برخی کشورها قوانین خاصی دارند که تابعیت دوگانه را به رسمیت نمی‌شناسند و ممکن است افراد را از برخی حقوق یا منافع محروم کنند.
• سردرگمی در مسائل قانونی : تابعیت دوگانه ممکن است باعث سردرگمی در زمینه حقوق و تعهدات قانونی در مواردی مانند ارث، ازدواج و امور خانوادگی شود.

نقش تابعیت در حقوق و وظایف شهروندی

تابعیت اساساً تعیین‌کننده حقوق و وظایف یک فرد در کشور محل تابعیت است. افراد با داشتن تابعیت از یک کشور، حقوقی نظیر حق رأی و مشارکت در انتخابات، دسترسی به خدمات اجتماعی و بهداشتی، و امکان اشتغال در کشور را دارند. علاوه بر این، وظایفی مانند خدمت نظامی (در صورت وجود قانون مربوطه) و پرداخت مالیات به دولت از دیگر مسئولیت‌های افراد به شمار می‌روند. در مقابل، تفاوت تابعیت و اقامت در این است که افراد با تابعیت کامل، حقوق و تعهدات بیشتری نسبت به دارندگان انواع اقامت دارند، که به آنها تنها برخی حقوق را می‌دهد اما مسئولیت‌های کمتری را شامل می‌شود.

نتیجه گیری

در این مقاله به صورت ساده و جامع به انواع تابعیت پرداختیم و همچنین انواع تابعیت اکتسابی و اصلی را نیز بررسی کردیم. هر کدام از روش‌های تابعیت اکتسابی که ارادی است و با خواست شما صورت می‌پذیرد در هر کشور قوانین خاص خود را دارد. به همین جهت اگر به دنبال کسب تابعیت کشور دیگری هستید مطمئن شوید که از همه قوانین آن مطلعید تا در مسیر دریافت تابعیت دچار مشکلات حقوقی نشوید.